Jacques Blaize, Przestając wiedzieć. Fenomenologia i etyka psychoterapii

"Przestając wiedzieć. Fenomenologia i etyka psychoterapii jest zbiorem tekstów opublikowanych w latach 90. we francuskich czasopismach psychoterapeutycznych oraz wygłoszonych wykładów. Jest zestawieniem, który wytrąca z wygody, z utartych formuł myślenia o terapii, pobudza do refleksji, rodzi wątpliwości względem znanych prawd, jest manifestem przeciw ortodoksyjności myślenia, zachętą do ciągłych poszukiwań. Książka ma charakter teoretyczny, który jednak ma duże znaczenie dla sposobu prowadzenia praktyki psychoterapeutycznej. Ze zbioru esejów Blaize’a wyłania się idea przewodnia, ukryta w metaforze „zawieszenia wiedzy”, którą odczytać można jako próbę ujawniania fenomenologicznego rdzenia psychoterapii Gestalt.

Książkę polecam wszystkim terapeutom, dla których istotnym jest, aby w procesie terapeutycznym nie dokonywać uprzedmiotowień, uproszczeń i sztywnych kategoryzacji człowieka. Terapeutom, którym obce są „tipy” psychologiczne, którzy lubią myśleć i nie boją się przestawać wiedzieć, by być bliżej doświadczenia pacjenta.

Nie jest to lektura łatwa, ale ujawnia złożoność i niuanse wpływów fenomenologicznych na psychoterapię. Czytelnik nie znajdzie w niej prostych recept, zbioru strategii i prostych porad terapeutycznych, wskazówek w stosowaniu procedur i zabiegów kalkulacyjnych. Odnajdzie jednak zachętę do myślenia, które uczy, że kategorie to nie rzeczywistość. To natomiast wytrąca z wygody trwania w pewności i oczywistości sądów oraz rozbudza ciekawość."

Marek Jawor, ze wstępu

Każda forma psychoterapii opiera się na wiedzy. A jednak prawdziwie twórczy akt terapeutyczny jest najczęściej możliwy jedynie poprzez umieszczenie tej wiedzy w nawiasie. To przynajmniej tymczasowe zawieszenie ukonstytuowanej wiedzy jest dla terapeuty próbą, nigdy nieudaną, ale zawsze konieczną, po prostu bycia obecnym przy kliencie, tak jakby odkrywał go po raz pierwszy. Porzucenie tej iluzji oznacza zaakceptowanie momentu „niewiedzy”, tego momentu, w którym możliwość nowości wyraża się poprzez ucieczkę od neurotycznego powtarzania, krótko mówiąc, możliwość prawdziwej zmiany. Oznacza to także przywrócenie wymiaru etycznego w samym sercu aktu terapeutycznego.

Stanowisko takie opiera się na podejściu fenomenologicznym zapoczątkowanym przez Husserla, jest nawet w pewnym sensie definicją tego podejścia.

Autor zaprasza nas zatem do fenomenologicznego ponownego odczytania terapii językiem jednocześnie jasnym i zwięzłym, ale zawsze rygorystycznym i unikającym nadmiernych uproszczeń. W istocie terapia Gestalt, czasami zapominając o swoich fenomenologicznych podstawach, sama zbyt często ulegała fascynacji technikami, złudzeniu wiary, że jej pojęcia są rzeczywistością, co jest bardziej ostateczne, i że ma moc egzorcyzmowania cierpienia i prowadzenia do szczęścia!

Marek Jawor, psychoterapeuta Gestalt, doktor filozofii, nauczyciel akademicki. Interesuje się zwiąkami psychoterapii z filozofią. Autor publikacji o fenomenologicznych podstawach psychoterapii Gestalt. Porwadzi prywatny gabinet i specjalistyczne warsztaty psychoterapeutyczne w Alicante oraz jest wykładowcą w Instytucie Integralnej Psychoterapii Gestalt (autor wstępu).

Piotr Skalski, ur. 1984 w Krakowie. Ma wykształcenie filozoficzne, zajmuje się pisaniem i tłumaczeniem. Przetłumaczył m.in. zbiór tekstów Georges’a Bataille’a Psychologiczna struktura faszyzmu (słowo/obraz terytoria 2024). Jest współtwórcą i redaktorem czasopisma literackiego „Pole” (poledwumiesiecznik.com). Mieszka w Warszawie (tłumacz).

Jacques Blaize, profesor filozofii i terapeuta Gestalt w Nantes, gdzie przez długi czas kierował Instytutem Terapii Gestalt. Dziś kontynuuje swoją pracę w różnych instytutach we Francji i w Europie jako superwizor o wyraźnie fenomenologicznej inspiracji (autor).