Rzut 20 [2/2019] - Forma

Praca zbiorowa, Rzut 20 [2/2019] - Forma

Pisanie o formie trafiło w obszary architektonicznego new age’u. Nieliczni szaleńcy, którzy się na to decydują albo wpisują się w nudną, pozbawioną krytycznego pazura dyskusję o wyższości prostokątów nad kwadratami, albo zanurzają się w historii detali i proporcji. A przecież forma jest podstawowym narzędziem pracy architektonicznej, naszym alfabetem i czymś, co wypełnia naszą codzienność (rysunki, modele, makiety, wizualizacje). Spychając teorię dotyczącą formy poza margines poważnego sporu, podcinamy gałąź, na której siedzimy.

Projektanci czują się coraz bardziej wszechwiedzący – znają się już na prawie, socjologii, psychologii, polityce, czy informatyce. Chcąc poszerzyć pole działań, porzucają tematy, które nierozerwalnie związane są z ich własną dziedziną. Spróbujmy znaleźć obiektywne narzędzia opisu form. Skoro określone kształty potrafią wywołać w nas poczucie zagubienia, przytłoczenia, czy rozbawienia, to muszą istnieć metody badania i zrozumienia tego oddziaływania.

Spróbujmy w nieszablonowy i krytyczny sposób przyjrzeć się tematom związanym z formą architektoniczną i jej znaczeniem. To w końcu bardzo potężne narzędzie, które może mieć zarówno emancypacyjny, jak i opresyjny charakter. Bez jego pełnego zrozumienia błądzimy w ciemnościach, skazując się na krytykę, ograniczającą się do zestawów: ładne/brzydkie, interesujące/nudne, spokojne/przekombinowane itd. Nie mając żadnych środków do oceny form, pozostajemy bezradni w procesie ich kształtowania („zobaczmy, jak robi to Chipperfield /BIG/Pinterest”).

A może wcale tak nie jest?

Czego szukamy? Ciekawych, prowokacyjnych tekstów, krytycznych analiz istniejących i nieistniejących form, ale też poszczególnych projektów. Interesuje nas formalny aspekt samego tekstu i to, jak dzisiaj pisać o architekturze. Forma zobowiązuje do poszukiwań wizualnych, dlatego chętnie opublikujemy także eseje graficzne.

Przykładowe tematy analiz:
FUCK THE CONCEPT – mamy już dość błyskotliwych idei i koncepcji, które można opisać jednym zdaniem. Architekturę stać na coś więcej niż kilka estetycznych schematów ilustrujących rozciąganie i przekształcanie prostopadłościanu. Chcielibyśmy projektów, w których centrum są potrzeby użytkownika, a nie autora i nowych sposobów myślenia o formie i jej tłumaczenia.

FORMA TYPOWA – jak wygląda typowy polski/niepolski dom czy blok? Czy wyróżniają go jakieś specyficzne cechy formalne? Czy blachodachówka, kolorowy tynk i pozbawiony balustrady balkon wystarczą, aby poczuć się jak w domu? Chcielibyśmy przyjrzeć się genezie współczesnej, typowej architektury w większych i mniejszych miastach i wsiach oraz bogactwu (ubóstwu) form, które wygenerowała.

FORMA MIASTA – Kevin Lynch napisał „Good City Form”, książkę analizującą przestrzenne i wizualne aspekty miasta w 1981, ale dalej brakuje nam narzędzi do formalnej analizy struktur urbanistycznych. Nasze miasta powstają w dużej mierze w wyniku decyzji o charakterze polityczno-ekonomicznym, a nie w oparciu o wiedzę popartą badaniami dotyczącymi wielkości działek, wysokości i długości budynków, proporcji ulic, detalu, czy materiału. Od kilkunastu lat Gdańsk zapełnia się wątpliwej jakości estetycznej pseudokamienicami, których formy wymuszone są na projektantach przez miejskich konserwatorów. Może warto zastanowić się nad konsekwencjami tego działania zanim będzie za późno.

CO FORMA FOLLOWS? – Sullivan uważał, że kiedy zmienia się funkcja, powinna zmienić się forma. Dzisiaj bardzo łatwo jest podważyć wszelkie tego typu deklaracje. Czy forma jest wolna i autonomiczna? A może kształtuje ją rynek i polityka?

TYPOLOGIE – czy dalej obowiązuje nas typologiczny podział na formy, który ukształtował się jeszcze w XIX wieku? Warto sprawdzić, jakimi ścieżkami ewoluowały poszczególne funkcje i programy, gdzie te ścieżki się rozchodziły, gdzie schodziły, a gdzie zamieniały miejscami.

NARZĘDZIA – chcielibyśmy dowiedzieć się czegoś na temat nowych narzędzi do badania i tworzenia form, które podrzucają nam inne dziedziny (neuronauka, psychologia środowiskowa, fizyka, informatyka itd.)

CO MOŻE FORMA? - Czy forma sama w sobie może kształtować tożsamość, służyć wolności lub zniewoleniu? W jakich celach można jej użyć?