Praca zbiorowa, Erna Rosenstein, Aubrey Williams. Ziemia otworzy usta

Niniejsza publikacja oraz wystawa, której towarzyszy, to efekty zainicjowanego w Muzeum Sztuki dialogu pomiędzy twórczościami Aubrey’ego Williamsa, malarza z Gujany związanego z Wielką Brytanią, oraz Erny Rosenstein, urodzonej we Lwowie polskiej artystki żydowskiego pochodzenia. Współobecność ich prac w kolekcji Muzeum Sztuki oraz powinowactwa odnajdywane w twórczości obojga stanowią punkt wyjścia do refleksji o sztuce, w której praca z trudną historią i diasporyczną tożsamością znajduje wyraz w abstrakcyjnych i surrealistycznych formach. Dialog ten inicjuje dyskusję na temat powidoków Holokaustu i kolonializmu w latach 50. i 60. xx wieku oraz dziś, a także nad tym, jak nawiedzają one naszą teraźniejszość i na nią wpływają.

Konfrontacja dwóch wyjątkowych ścieżek artystycznych nie tylko daje okazję, by przyjrzeć się ich specyfice w nowym świetle, ale także, by przemyśleć kategorie z historii powojennego malarstwa i studiów nad pamięcią społeczną. Spotkanie to pozwala ukazać sposoby, w jakie niegeometryczna abstrakcja przenosiła traumę przemocy dwóch historycznych tragedii, sposoby tworzenia się pamięci o nich oraz sposoby ich reprezentacji, zadając pytania o relacje i możliwości porównań pomiędzy nimi.

Publikacja zarysowuje wątki i konteksty wynikające z tego niezwykłego spotkania. Esej kuratorski wprowadza najważniejsze tematy dialogu pomiędzy Erną Rosenstein i Aubreym Williamsem: prowadzi czytelników i czytelniczki przez biografie twórców oraz ich zainteresowanie tym, co ukryte w głębi ziemi, ale wymagające ujawnienia. Kobena Mercer analizuje sposoby komunikowania traumatycznych wspomnień i diasporycznych tożsamości poprzez stosowanie biomorficznych kształtów w malarstwie obojga artystów.

Autor czyni rozróżnienie pomiędzy tragicznymi przeżyciami Rosenstein – naocznej świadkini Holokaustu – a biografią Williamsa jako potomka afrokaraibskich przodków. Jednocześnie zwraca uwagę na życie po życiu przemocy. Teksty Barbary Piwowarskiej i Hope Strickland przybliżają wybrane wątki z twórczości Rosenstein i Williamsa. Piwowarska przygląda się recepcji twórczości Rosenstein i relacji artystki z Muzeum Sztuki, Strickland natomiast zwraca się ku archiwum pozostawionym przez Williamsa. W ostatnim eseju Katarzyna Bojarska osadza dzieła Rosenstein i Williamsa w perspektywie nakładających się na siebie chronologii, wspomnień i przestrzeni związanych z pamięcią kolonializmu i Zagłady. Takie ujęcie pozwala tworzyć sytuację relacyjności i rozmowy, stając się jednocześnie wezwaniem do troski o wspólną przeszłość i teraźniejszość.

Tekstom esejów towarzyszą reprodukcje wybranych obrazów i rysunków prezentowanych na wystawie, a także innych omawianych w nich prac.