RZUT 21 [3/2019] - Starość

„Podstawowym problemem wybudowanej już architektury jest utrzymanie jej w odpowiednim stanie”. – Gordon Matta Clark

Nie jesteśmy już krajem rozwijającym się, wchodzimy w etap, kiedy to, kim jesteśmy i to, co mamy powoli zużywa się. W kolejnym numerze RZUTu pt. Starość będziemy zastanawiać się nie tylko nad problemami rosnącymi wraz z wiekiem użytkowników architektury, lecz także nad starzeniem się jej samej, chcemy jednak wyjść poza ścisłe ramy zagadnienia konserwacji.

SPETRYFIKOWANY MODERNIZM (I INNE STYLE)
Czarno-białe ilustracje lśniących modernistycznych obiektów, publikowane w mediach jako wyraz tęsknoty za ich idealną formą, pokazują nam jak daleko ich obecny kształt odbiega od oryginału. Czy w związku z tym jesteśmy uprawnieni do odtwarzania minionych idei kiedy nie udaje się zachować istniejących budynków? Czy taki wyidealizowany wizerunek uda się utrzymać? Czy może to tylko fetyszystyczna, niemożliwa do zrealizowania wizja, charakterystyczna także dla obecnego postrzegania architektury – nowej, czystej i błyszczącej – jak prezentują ją magazyny i portale architektoniczne, a nie zużytej i przybrudzonej rzeczywistością?

HISTORYCZNE SYMULAKRUM
Historyczność to cecha, która – w przypadku przestrzeni – postrzegana jest jako nobilitująca. Nie odmawiamy uroku historycznym miasteczkom i wartości świadectwom minionej epoki, zauważamy jednak niespójność logiczną fenomenu odtwarzania obejmującego cały przekrój obiektów, entuzjastycznie przyjmowanego w myśl zasady, że stare znaczy lepsze. To także imitacje zabytkowej zabudowy w miejscach gdzie ona nigdy nie istniała, rdza Cortenu czy wszechobecne wtórnie tworzone nagie ściany z cegły.

PRZED ŚMIERCIĄ BUDYNKU
Czy budynki mogą trwać wiecznie? Kryzys ekologiczny skłania nas do pilnego zastanowienia się nad zastąpieniem budowania nowych obiektów recyklingiem starych. Czy jakość obecnie wznoszonych mieszkaniówek, a tym bardziej budynków biurowych, pozwoli na ich długie trwanie i ewolucję funkcjonalną. Deweloperzy fundują nam otynkowaną architekturę z terminem ważności kończącym się wraz z okresem gwarancji. Dobrze, że rosnące ceny materiałów budowlanych sprawiły, że przeprowadzanie rozbiórek, segregacja i recykling elementów jest zwyczajnie opłacalny.

ARCHIWALNA GORĄCZKA Najpopularniejszym źródłem wiedzy o przeszłości budynków są zachowane w archiwach rysunki i dokumenty. Fundacja Bauhausu w Dessau z kolei posiada zbiór wszystkich elementów i materiałów użytych do budowy szkoły. Jak zachowywać pamięć o budynkach i co powoduje, że te, a nie inne obiekty wchodzą do architektonicznego kanonu? Czy powinniśmy pamiętać o projektach wybitnych, czy o realizacjach typowych stanowiących świadectwo minionej rzeczywistości?

ARCHITEKTURA 60+
Domy starości wyrastają jak grzyby po deszczu, demografowie ogłaszają, że społeczeństwo się starzeje, a wizjonerzy tworzą koncepcje miast funkcjonujących jak oddziały geriatryczne. Tymczasem w Polsce wciąż brakuje obiektów dostosowanych do potrzeb osób z różnymi ograniczeniami, chociażby w stopniu minimalnym, a seniorzy są jedną z najbardziej dyskryminowanych grup społecznych. Czy uda nam się to poprawić zanim nadejdzie czas naszej własnej emerytury? Jak po tym względem prezentują się architekci jako grupa zawodowa? Biura pełne są młodych i ambitnych projektantów, a gdzie podziali się doświadczeni pracownicy?